É para nós unha satisfación presentar hoxe esta colaboración de Ricardo Gurriarán. Doutor en Historia Contemporánea, articulista e autor literario. Ademáis destes innegables méritos, queremos resaltar a circunstancia de que se trata, como moitos sabedes, dun dos fillos de D. Gonzalo Gurriarán, ideólogo e un dos fundadores do Club Peña Trevinca non ano 1944. Neste traballo preséntanos ao seu pai, visto cos ollos dun neno. Unha colaboración mais pola súa parte, que nós agradecemos en grande medida.
Son moitas as razóns que me moven a escribir unas liñas neste nacente blog. A primeira e principal, porque foi solicitada polo meu amigo Antonio Graña para un labor moi importante nos tempos que corren: a difusión e o contacto; signos inequívocos de modernidade. Grazas Antonio e parabéns pola iniciativa. A segunda, porque o coñecín por termos inquedanzas comúns: a montaña e o asociacionismo montañeiro ligado a un club que ten gratos recordos para min, o Club Pena Trevinca de Vigo. A terceira, ligada intimamente a anterior, porque participei directamente na conmemoración do 65 aniversario da constitución deste interesante e duradeiro club, convidado agarimosamente pola directiva, naquela altura, deste pioneiro piar no asociacionismo deportivo galego, fito, xa, na historia recente do país. E cuarto, porque Antonio me pide que fale do meu pai, concretamente: como vía eu, con ollos de neno, as inquedanzas de meu pai. A ELO ME POÑO… entendendo a dificultade que encerra esta “retrotracción”.
Son moitas as razóns que me moven a escribir unas liñas neste nacente blog. A primeira e principal, porque foi solicitada polo meu amigo Antonio Graña para un labor moi importante nos tempos que corren: a difusión e o contacto; signos inequívocos de modernidade. Grazas Antonio e parabéns pola iniciativa. A segunda, porque o coñecín por termos inquedanzas comúns: a montaña e o asociacionismo montañeiro ligado a un club que ten gratos recordos para min, o Club Pena Trevinca de Vigo. A terceira, ligada intimamente a anterior, porque participei directamente na conmemoración do 65 aniversario da constitución deste interesante e duradeiro club, convidado agarimosamente pola directiva, naquela altura, deste pioneiro piar no asociacionismo deportivo galego, fito, xa, na historia recente do país. E cuarto, porque Antonio me pide que fale do meu pai, concretamente: como vía eu, con ollos de neno, as inquedanzas de meu pai. A ELO ME POÑO… entendendo a dificultade que encerra esta “retrotracción”.
Os que fomos vítimas da educación do silencio, para coñecer cousas que non se sabían, non tivemos máis remedio que aplicar tres xeitos de achegarse ao coñecemento, que se mesturan entre si, cunha metodoloxía de resposta cerebral que, case sempre, daba resultado para atinar no que se buscaba, en tempos de ausencia de google: escoitare non preguntar, tanto e sobre todo na casa, coma fóra, pois as cousas de “tras a silveira” e da “cáscara amarga”, mais ben sabemos que eran silenciadas na proximidade, máxime cando estabas nun réxime ditatorial.
E por qué digo non preguntar, porque finalizando os anos cincuenta, cando un domingo pregunteille a miña nai: Mamá por qué papá no va a misa? Respondeume: porque trabaja mucho entre semana y el domingo tiene que descansar. Evasiva, obviamente, cando noutras ocasións, menos procedentes, podías escoitar un: iso non se pregunta, neno. E ti sabías que os domingos meu pai ía ao monte a andar, non a descansar, como cando tiña que ir ver un enfermo a algunha aldea da serra sen estrada para chegar. Logo por fóra, algún amigo comentara: «¡Teu pai non cre na Virxe! Díxomo meu pai». Evidentemente ligas cabos, mais aínda se ves que, como fixera Xesús cos mercadores, túa nai é expulsada do Templo por levar manga curta, desde o propio púlpito da igrexa parroquial. Ou que o mesmo don Miguel, crego de mal recordo para algúns barquenses, denigra, e case excomunga aos montañeiros, por non cumprir co precepto dominical, tamén un domingo desde o púlpito da igrexa de San Mauro. Logo, Gonzalo, que viña sendo meu pai, e que era ateo, chamaba a un crego amigo para que oficiase en Fonte da Cova, pois entre as montañeiras, nomeadamente, había moitas practicantes… e el posibilitaba que aquilo non fose un impedimento.
Tamén pola observaciónse decataba un de cousas e de contradicións. Na lingua, por exemplo. Chamábame a atención que ao meu avó, que vivía con nós, meu pai se dirixía e se comunicaba con el en galego, o mesmo que na consulta, e que aos fillos nos falaba en castelán. Mesmo chegaba a corrixirmos, escorando cara o castelán, cando convertiamos o vogal o en u, pois diciamos Urense ou Curuña. Recordo que dicía: «o en gallego o en castellano, pero no mezclados». Despois, case todos os irmáns pasamos por internados en Castela, incluída a irmá. E algúns, despois, somos galegofalantes desde que morreu o “anano”.
Tamén chamaba a atención que unha vez ao ano a parella da Garda Civil visitaba a nosa casa, sen saber nós, os nenos, a que carallo viñan. Logo soubemos.
Pero o máis importante foi o vivir día a día (convivencia) e a creación e a transmisión de hábitos. Sempre escoitei que me levaron á Serra Trevinca en seirón, cando aínda non tiña un ano. Lembro que as nosas vacacións se repartían en dúas quendas. A primeira na praia das Rías Baixas de camping, e a segunda no refuxio de Fonte da Cova, en agosto, durante quince días. Desde ben cativos fixemos esta práctica. Tamén recordo, sendo un neno, ir de excursión ao Lago da Baña ao lombo dun macho mular, co meu irmán Xosé. Era a primeira vez que durmía no monte, e que escoitara o lobo; meu pai pasou a noite ao redor dun lume que fixera para espantar a unha manchea de lobos ouveando, temendo que se acercaran a nós.
Todo isto facía un escenario especial de singularidade, e, para nós, de admiración. Como o feito de que todos os días se pasase horas tecleando a máquina de escribir, pola noite. Ou que recibise na casa a estranxeiros e que eu tiña un padriño belga, que levo seu nome de segundo meu: Edgard. Ou que non lle falase moita xente veciña. E que el lle negase o saúdo e a conversa a moitos, tamén. Normalmente, a xente que exercera a violencia indiscriminada en 1936 e en anos posteriores. Disto decatámonos logo.
Xa de adulto, veu outro xeito de aproximarse ao coñecemento, que é a investigación.Precisamente a el, a Gonzalo, meu pai, lle debo iso, e axiña se transformou en obxecto de estudo, a partires dos papeis que chegaron ás miñas mans, logo da súa desaparición.
Xa teño escrito disto, pero, ao mellor é bo recordalo, Gonzalo estivo a piques de ser paseado en 1936, logo de ofrecerse a “poñer coche” os que ían seren seus cuñados, catro anos despois. Por isto non foi singular, pois aconteceu bastante polo país. Logo de pasar calamidades, e de ter que enrolarse nas filas dos sublevados para salvar o pelexo, sen militarizar, Gonzalo refuxiouse no seu Barco natal, onde permaneceu illado e controlado. Este particular fixo que buscase no monte o seu refuxio e o seu oasis para resistir nunha Valdeorras tomada polas tropas vencedoras, con afán de liquidar aos restos resistentes do franquismo nos montes da zona.
E foi alá, porque campaba polo macizo Trevinco sen que a guerrilla fose un problema, mais ao contrario, tenos axudado e asistido sanitaria e humanamente, e porque tiña que subsistir en algo que amaba: a montaña. E porque era o lugar ideal para poder comunicarse sen censura e a motivación principal para tecer unha rede con ánimo de chegar a todo o país e difundir o espírito montañeiro a todas as idades e pensamentos, sen exclusión, cando para todo había que acreditar “suficiente adhesión”.
Eu diría que DIGNIDADE E AMOR Á NATUREZAforon elementos que nos foron transmitidos, de xeito palmar, sen resentemento.
Un agradecemento especial a todo un club, como é o Club Pena Trevinca de Vigo, quen soubo recoller un especial “savoir faire” en todos os aspectos asociativos e sociais. Saúde, agardando poder chegar ao centenario en 2044, e celebralo na vosa compaña. Sei ben que con Garrido no temón vai ser posible.
Ricardo Gurriarán
Compostela, 31 de decembro de 2014.
(Visita de D.Ricardo Gurriarán
ao Club Peña Trevinca Montañeiros
de Galicia, Vigo 2009)